حاملگی خارج رحم زمانی رخ می‌دهد که تخمک بارورشده در جایی خارج از رحم (مثل لوله فالوپ) مستقر شود. ازآنجایی‌که لوله فالوپ برای رشد و تکامل جنین کارایی ندارد این وضعیت می‌تواند منجر به عوارض متعدد ازجمله خونریزی شود. بارداری خارج رحم یک وضعیت جدی و مخاطره‌آمیز است که نیاز به مراقبت‌های اورژانسی دارد. برای آشنایی با علائم و روش‌های تشخیص حاملگی خارج رحم با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
- حاملگی خارج رحم چیست؟
- علائم بارداری خارج از رحم چیست؟
- چند درصد احتمال بارداری خارج از رحم وجود دارد؟
- از کجا بفهمیم بارداری خارج از رحم است؟
- بارداری خارج از رحم چه خطراتی دارد؟
- بررسی راههای درمان حاملگی خارج رحمی
- آیا بارداری مجدد بعد از حاملگی خارج رحم امکان پذیر است؟
- سخن پایانی و سوالات متداول
حاملگی خارج رحم چیست؟
حاملگی خارج رحم همان‌طور که از نامش پیداست یک نوع بارداری ناقص است که در خارج از رحم اتفاق می‌افتد. درواقع زمانی که یک تخمک بارورشده در مکانی غیر از رحم لانه گزینی کند این عارضه رخ می‌دهد. حاملگی خارج رحم اغلب در لوله فالوپ (لوله متصل‌کننده تخمدان‌ها به رحم) دیده می‌شود اما احتمال بروز این اختلال در تخمدان، حفره شکمی و دهانه رحم نیز وجود دارد.
در بارداری خارج رحم رشد و تکامل طبیعی جنین متوقف می‌شود چراکه تنها رحم است که با ساختار تخصصی خود می‌تواند از رشد سالم و طبیعی جنین حمایت کند. حاملگی خارج رحم گاهی باعث پارگی لوله فالوپ شده و به خونریزی و عفونت شدید منتهی می‌شود؛ بنابراین، توصیه می‌شود علائم و نشانه‌های این اختلال را بدانید تا زودهنگام و به‌موقع به دنبال درمان و برطرف کردن عارضه باشید.
بارداری خارج از رحم چه زمانی اتفاق می افتد:
خطرناک‌ترین نوع بارداری در میان زنان «بارداری خارج از رحم» (Ectopic pregnancy) است. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تخمک بارورشده در یک مکان نامناسب در خارج از رحم، برای مثال لوله فالوپ یا لوله رحم (لوله بین تخمدان و رحم)، رشد می‌کند.
علائم بارداری خارج از رحم چیست؟
بارداری خارج رحمی علائم هشداردهنده‌ای دارد که باید به آن‌ها توجه شود؛ اما این علائم در ابتدای بارداری ظاهر نمی‌شوند. در ابتدا ممکن است علائم یک بارداری طبیعی را تجربه کنید. در واقع خیلی از خانم‌هایی که به‌خاطر این مشکل به بیمارستان‌ها مراجعه می‌کنند، علائم شایع بارداری مثل ویار، پریود نشدن، حساس شدن سینه‌ها و غیره را تجربه کرده‌اند و حتی تست بارداری‌شان مثبت شده است.
اولین و شایع ترین علائم بارداری خارج از رحم:
علائم اولیه بارداری خارج رحم بسیار شبیه به علائم بارداری معمولی است. بااین‌حال، ممکن است علائم متفاوتی نیز در طول حاملگی خارج رحم بروز کند، علائم بارداری خارج رحم به شرح زیر است.
۱. خونریزی واژن
خونریزی واژینال ناشی از بارداری خارج از رحم و پریود متفاوت است. این خونریزی اغلب به صورت گسسته است و ممکن است آبکی و گاهی متمایل به قهوه‌ای تیره باشد. برخی زنان این خونریزی را با پریود اشتباه می‌گیرند و متوجه بارداری خود نمی‌شوند.
البته خونریزی واژینال در دوره بارداری نسبتاً شایع است و لزوماً نشانه یک مشکل جدی نیست، اما در صورت بروز آن باید به پزشک مراجعه کنید تا از سلامتی شما اطمینان حاصل شود.
۲. درد زیر شکم و لگن
به دردهای شکم به‌خصوص در نواحی زیر شکم توجه کنید. این درد ممکن است به طور ناگهانی یا تدریجی شروع شود و مداوم و یا حالت ناپیوسته داشته باشد. دردهای شکم معمولاً به دلایل مختلفی ازجمله مشکلات معده، نفخ و زخم‌های گوارشی رخ می‌دهند، بنابراین لزوماً به این معنی نیست که شما دچار حاملگی خارج رحم شده‌اید.
اما اگر فکر می‌کنید که این دردها با بارداری شما همزمان شده‌اند، موضوع را به پزشک اطلاع دهید.
۳. مشکلات گوارشی و ادراری
ممکن است هنگام ادرار یا اجابت مزاج مشکلاتی مثل درد و اسهال را تجربه کنید. برخی از تغییرات در الگوی مثانه و روده در طول بارداری طبیعی است و همچنین این علائم می‌تواند ناشی از عفونت دستگاه ادراری، یا نفخ و ناراحتی معده باشد؛ اما توصیه می‌شود با مشاهده چنین علائمی در طول بارداری موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید.
۴. درد شانه
درد شانه در محل اتصال کتف و بازو می‌تواند یکی از علائم حاملگی خارج رحم باشد. معمولاً در زمان بروز این درد احتمال خونریزی و پارگی لوله فالوپ وجود دارد؛ بنابراین با احساس چنین علائمی بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
اگر به دلیل حاملگی خارج رحم لوله فالوپ پاره شود، درد و خونریزی آن‌قدر شدید است که علائم دیگری نیز ایجاد خواهد کرد. این علائم شامل موارد زیر است:
- غش کردن
- سرگیجه و ضعف
- افت شدید فشار خون (هیپوتانسیون)
- درد شانه
- فشار رکتوم یا مشکلات گوارشی
در هنگام پارگی لوله فالوپ، درد ناگهانی و تیز در زیر شکم احساس می‌شود. این اتفاق یک وضعیت اورژانسی به شمار می‌رود و فرد مبتلا باید هرچه سریع‌تر به نزدیک‌ترین مرکز درمانی مراجعه کند.
چند درصد احتمال بارداری خارج از رحم وجود دارد؟
حاملگی خارج از رحم به حالتی گفته می شود که تخمک لقاح یافته در جایی به غیر از دیواره داخلی رحم مستقر می شود و شروع به رشد می کند. ۹۸ درصد از حاملگی های خارج از رحم درون لوله های فالوپ (لوله رحمی) اتفاق می افتد، با این حال امکان دارد در نقاط دیگری مثل تخمدان، گردن رحم و حفره شکمی نیز رخ دهد.
از کجا بفهمیم بارداری خارج از رحم است؟
حاملگی نابجا هنگامی رخ می دهد که جنین در خارج از حفره رحم لانه گزینی کند. به طور معمول بعد از دوهفته از لقاح وتشکیل جنین اولیه ، رویان لانه گزینی در آندومتر(لایه داخل رحمی) انجام می شود واگر این لانه گزینی در محلی به جز آندومتر انجام شود غیرطبیعی بوده و می تواند سبب مشکلات برای مادر شود، راه های برای تشخیص حاملگی خارج از رحم وجود دارد که در صورت نیاز حتما باید این روش ها برای تشخیص بهتر انجام گیرد:
تشخیص بارداری خارج از رحم:
- تشخیص حاملگی نابه جا گاه بسیار دشوار است، چون تظاهرات بالینی ممکن است شامل تاخیر قاعدگی، لکه بینی واژینال، درد زیر دل، گاه تهوع واستفراغ و…همانند بارداری طبیعی باشند. تشخیص قطعی ممکن است زمان بر باشد و نیاز به معاینات، آزمایشات وسونوگرافی های مکرر داشته باشد تا پزشک به تشخیص قطعی برسد.
- انجام آزمایش BHCG یا تست بارداری یکی از راههای تشخیص می باشد. این تست درروزهای ۵ الی ۹ بعد از لقاح درخون قابل شناسایی است. در حاملگی داخل رحمی طبیعی، در هفته های ۲ تا ۴ بعد از تخمک گذاری، میزان BHCG هردوروز، تقریب دوبرابر می شود ودر صورتی که میزان افزایش کمتر از این میزان باشد می توان نشانه حاملگی خارج از رحم یا سقط باشد.
- سونوگرافی شکمی ویا ترجیحا واژینال می تواند به تشخیص کمک کند. مشاهده ساک حاملگی هفته ۵ به بعد و دیدن جنین وضربان قلب آن در حدود هفته ۷ معمولا دلیل بر بارداری طبیعی در رحم می باشد.
- اما وجود رحم خالی و یا ساک کاذب در داخل رحم ویا دیدن ساک بارداری ویا جنین در فضایی به جز داخل رحم، نشانه بارداری نا به جا می باشد.
بارداری خارج از رحم تست بتا:
اولین قدم برای تشخیص بارداری خارج از رحم معاینه و بررسی پزشک است. قدم بعدی انجام تست بتا در حاملگی خارج رحمی است، ممکن است در برخی موارد پزشک در حین معاینه متوجه توده سفتی در لگن فرد شود و به بارداری خارج از رحم مشکوک شود، در این صورت آزمایش بتا در حاملگی خارج رحمی و سونوگرافی از شکم را تجویز می کند. اما بهترین راه برای تشخیص بارداری خارج از رحم انجام سونوگرافی واژینال است. در این روش پزشک پروب سونوگرافی را درون واژن فرو می برد تا تصاویر درون لگن را روی مانیتور مشاهده کند. این نوع سونوگرافی می تواند تمام کیسه بارداری را چه در خارج از رحم چه درون رحم بخوبی نشان دهد، اما اغلب این تشخیص قطعی نیست.
علاوه بر کیسه بارداری محتوی جنین، می توان تمام توده بارداری را در هرجایی که باشد، اطراف لوله های فالوپ یا جاهای دیگر براحتی مشاهد کرد، اما نمی توان بطور قطع گفت که این توده مربوط به بارداری خارج از رحم است. با استفاده از سونوگرافی می توان خالی بودن فضای رحم را نیز بطور کامل مشاهده کرد، که این نشانه ای از بارداری خارج از رحم است.
معمولاً برای تشخیص بارداری خارج از رحم در آزمایش خون میزان هورمون گنادوتروپین جفتی انسان (beta HCG) اندازه گیری می شود. زیرا میزان بتا در حاملگی خارج رحمی در طی بارداری افرایش پیدا می کند و میزان غیرطبیعی آن می تواند نشانه بارداری خارج از رحم باشد، در موارد نادر برای تشخیص قطعی بارداری خارج از رحم به عنوان آخرین روش نیاز به انجام لاپاراسکوپی نیز وجود دارد. در این روش برش کوچکی روی شکم ایجاد می کنند و لوله باریک و دارای دوربین را وارد شکم می کنند تا بتوانند تمام جزییات شکم و لگن را مشاهده کنند و مکان اصلی بارداری خارج از رحم را بیابند.
در حالت عادی بعد از تشخیص بارداری عدد بتا در طی هر ۴۸ ساعت دو برابر می شود ولی بتا در حاملگی خارج رحمی معمولا به این شکل افزایش پیدا نمی کند. اما به یاد داشته باشید که مقدار بتا در حاملگی خارج رحمی عاول تعیین کننده در تشخیص این عارضه نیست و مهم ترین نکته مشاهده شدن و یا لمس شدن ساک بارداری در حایی غیر از حفره رحم است.
بارداری خارج از رحم چه خطراتی دارد؟
بارداری خارج از رحم در برخی از مادران بدون هیچ تاثیر خاصی و بدون هیچ بررسی و درمانی بطور ناخودآگاه از بین می رود. اما پیش بینی این مورد که این نوع بارداری در چه فردی خودبخود به پایان می رسد غیر ممکن است.
خطرناک ترین مشکل این نوع بارداری، پاره شدن آن است، زیرا می تواند موجب خونریزی داخلی، درد شدید شکم و لگن، شوک و حتی مرگ شود. خونریزی ناشی از پاره شدن بارداری خارج از رحم نیاز فوری به جراحی دارد، زیرا ممکن است بدلیل پاره شدن لوله های فالوپ یا نشت خون از انتهای لوله باشد، درست از جایی که جفت برای رشد بیشتر، شاهرگ داخل لوله را تخریب می کند. خونی که از لوله فالوپ خارج می شود، آسیب فراوانی به بافت ها و ارگان های داخل لگن و شکم می رساند و می تواند موجب درد شدیدی شود. این خون می تواند باعث زخم شدن بافت های لگن شود و در بارداری بعدی مشکلات بسیار زیادی ایجاد کند. همچنین بافت های آسیب دیده احتمال خطر بارداری خارج از رحم در آینده را نیز افزایش می دهند.
آیا بارداری خارج از رحم درد دارد؟
اصلی‌ترین عارضه‌ای که حاملگی خارج از رحمی برای فرد دارد، پارگی محلی است که جنین در آنجا لانه گزیده‌است. یکی از اصلی‌ترین محل‌ها، لوله‌ی فالوپ است. هنگامی که جنین در این لوله رشد می‌کند و بزرگ می‌شود، احتمال اینکه باعث پارگی لوله شود، زیاد است. هنگامی که لوله پاره می‌شود، احتمال اینکه فرد به خونریزی شدید و حتی مرگ دچار شود، زیاد است. بنابراین این عارضه می‌تواند بسیار خطرناک باشد.
یکی دیگر از عارضه‌هایی که در فردی که به حاملگی خارج رحمی دچار می‌شود، وجود دارد، عفونت است. همچنین فردی که حاملگی اکتوپیک دارد، می‌تواند به نازایی دچار شود. بنابراین باید مراقب عوارضی که این بیماری می‌تواند برای شما ایجاد کند، باشید.
بررسی راههای درمان حاملگی خارج رحمی
در حقیقت بارداری خارج رحمی هیچ نوع درمانی ندارد و باید به این نوع بارداری پایان داد زیرا نمی‌توان تخمک را از لوله های رحمی به درون رحم منتقل کرد.
درمان دارویی حاملگی خارج از رحم
معمولا برای جنین های بسیار کوچک در بارداری خارج رحمی از روش های دارویی استفاده می‌کنند. در این روش از متوترکسات برای فرد استفاده می‌کنند.
این دارو از طریق عضله تزریق و با ورود به جریان خون جنین، رشد سلول های جفت را متوقف می‌کند و بارداری را به این ترتیب پایان می‌دهد.
جراحی لاپاراسکوپی
گاهی فرد در مرحله ای از بارداری قرار دارد که دیگر هیچ نوع درمان دارویی برای وی موثر نیست و باید از تکنیک های جراحی استفاده شود. در صورتی که جنین در ابعاد کوچک باشد، از جراحی لاپاراسکوپی استفاده می‌کنند. لوله های رحمی مورد بررسی قرار داده شده و جنین و بافت های مربوط را با استفاده از این جراحی خارج می‌کنند. در صورتی که آسیب لوله های رحمی شدید باشد، نیاز است تا لوله ها را خارج کنند که حتما به بیهوشی عمومی نیاز دارد.
جراحی شکمی
در مواردی که خونریزی بسیار شدید باشد و یا آُیب های گسترده وجود داشته باشد، به جای تکنیک لاپاراسکوپی، از عمل جراحی شکمی استفاده می‌کنند. در ابتندا داروی بیهوشی به فرد تزریق و سپس طی جراحی، شکم وی شکاف داده شده و با شرایط مناسب برای حفظ یا برداشتن لوله رحمی، جراحی انجام می‌شود.
آیا بارداری مجدد بعد از حاملگی خارج رحم امکان پذیر است؟
در صورتی فرد می‌تواند بعد از بارداری خارج رحمی مجدد باردار شود که بسیار سریع راههای تشخیص و درمان را پیگیری کرده باشد و به لوله های رحمی و تخمدانی هیچگونه آسیبی وارد نشده باشد. در این صورت حتی اگر یکی از لوله های رحمی برداشته شود، با کمک لوله دیگر نیز می‌توان باردار شد. این مورد باید بسیار مورد توجه باشد که بعد از یک بار تجربه حاملگی خارج رحمی حتما تحت نظر بهترین متخصص زنان برای بارداری بعدی اقدام نمایید تا دیگر دچار مشکل و آسیب نشوید.
سخن پایانی
شما در این مقاله با حاملگی خارج از رحم آشنا شدید. همچنین از راههای تشخیص و درمان آن آگاه شدید. اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
