یکی از رایجترین مشکلاتی که نوجوانان در دوران بلوغ با آن مواجه میشوند، جوشهای ریز و درشتی است که در صورت، بازو و قسمتهای دیگری از بدن ظاهر میشوند. به این جوشها، جوش های دوران بلوغ یا غرور جوانی گفته میشود. اصولاً جوش های دوران بلوغ بهعلت گرفتگی یا عفونت غدد چربی پوست (غدد سباسه) توسط چربی اضافی و سلولهای مرده پوست یا تکثیر باکتریها شکل میگیرند و در نهایت منجر به ضایعات متورم و قرمز پر از چرک میشوند. در دوران بلوغ، تغییراتی در تولید هورمونهای بدن رخ میدهد. امروز در این مقاله از پرشین دکتر قصد داریم تا ۴ نکته مهم که درباره جوش بلوغ و انواع آن بدانید را با هم بررسی کنیم.
فهرست مطالب
- آشنایی با جوش های دوران بلوغ
- معرفی انواع جوش های دوران بلوغ
- دلایل اصلی جوش غرور جوانی یا دوران بلوغ چیست؟
- علائم جوش های دوران بلوغ چیست؟
- علل جوش های دوران بلوغ چیست و چه کسانی بیشتر دچار این مشکل میشوند؟
- آیا امکان پیشگیری از جوش های دوران بلوغ وجود دارد؟
- معرفی انواع راههای درمان جوش های دوران بلوغ که باید بدانید
- چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
- سخن پایانی و سوالات متداول
آشنایی با جوش های دوران بلوغ
آکنه ولگاریس یا جوش های دوران بلوغ Teenage Acne Acne vulgarisیک بیماری شایع است که بسیاری از نوجوانان با آن روبهرو هستند. این مسئله معمولاً باعث کاهش اعتمادبهنفس نوجوان و ایجاد ناراحتی و اضطراب در وی میشود؛ بنابراین بهعنوان والدین، مهم است که احساسات وی را در مورد آکنه جدی بگیرید زیرا زیبایی در سن بلوغ برای نوجوان اهمیت زیادی دارد.
اصولاً جوش های دوران بلوغ بهعلت گرفتگی یا عفونت غدد چربی پوست (غدد سباسه) توسط چربی اضافی و سلولهای مرده پوست یا تکثیر باکتریها شکل میگیرند و در نهایت منجر به ضایعات متورم و قرمز پر از چرک میشوند. در دوران بلوغ، تغییراتی در تولید هورمونهای بدن رخ میدهد. این مسئله میتواند باعث فعالیت بیشازحد غدد چربی واقع در پایه فولیکولهای مو در پوست شود. بههمیندلیل جوشها معمولاً در سالهای نوجوانی و قبل و بعد از دوران قاعدگی خانمها ایجاد میشوند.
جوش های دوران بلوغ اغلب روی صورت، کمر، سینه و شانهها مشاهده میشوند زیرا غدد چربی زیادی در این مناطق از پوست بدن وجود دارد. طبق آمار، ۸۰ درصد از نوجوانان تا رسیدن به سنین جوانی این وضعیت را تجربه میکنند و بعد از ۲۵ سالگی نیز همچنان در ۳ درصد آقایان و ۱۲ درصد خانمها دیده میشود.
اصولاً آکنههای غیرالتهابی مانند جوش های سرسیاه و جوش های سرسفید حاوی سلولهای مرده پوست و چربی اضافی هستند، درحالیکه آکنههای التهابی دارای یک جز باکتریایی هستند که باعث ایجاد کیست و ندول میشوند. خوشبختانه آکنههای نوجوانان با افزایش سن فروکش میکنند و رعایت اصول مراقبت از پوست و درمانهای فعلی میتواند کمک زیادی در کنترل آنها کند.
معرفی انواع جوش های دوران بلوغ
جوش های دوران بلوغ انواع مختلفی دارند و علائم و نشانههای آنها متفاوت است. در ادامه میتوانید با آنها آشنا شوید:
- جوش های سرسفید. این جوش های کوچک معمولاً در زیر پوست باقی میمانند. آنها بهصورت یک پاپول کوچک و به رنگ گوشت ظاهر میشوند.
- جوش های سرسیاه. این موارد بهوضوح در سطح پوست دیده میشوند و به دلیل اکسید شدن ملانین، رنگدانه پوست، سیاه یا قهوهای تیره هستند. برخی از افراد بهاشتباه رنگی بودن آنها را ناشی از آلودگی پوست میدانند و هر بار چهره خود را به شدت اسکراب میکنند. درحالیکه این کار ممکن است باعث تحریک بیشتر پوست شده و مشکلات دیگری ایجاد کند.
- پاپولها. این برجستگیهایی کوچک، سفت و گرد اغلب صورتیرنگ هستند.
- جوش چرکی. این جوشها که پر از چرک هستند ممکن است بهوضوح در سطح پوست قابل مشاهده باشند. قسمت پایه آن قرمزرنگ و چرک در قسمت بالای آنها قرار دارد.
- ندولها. ساختار اینها شبیه پاپولها است اما بزرگتر هستند. ممکن است دردناک باشند و در اعماق پوست قرار بگیرند.
- کیستها: بهوضوح در سطح پوست دیده میشوند، پر از چرک و معمولاً دردناک هستند. طبق تجربه، کیستها باعث ایجاد زخم میشوند.
دلایل اصلی جوش غرور جوانی یا دوران بلوغ چیست؟
دلیل اصلی زدن جوش بلوغ یا جوش غرور جوانی این موارد میتواند باشد:
۱) ترشحات بیشتر غدد چربی
پوست صورت دارای منافذ زیادی است که از زیر به تعدادی غدد چربی متصل شدهاند. درون این غدد، ماده چربی به اسم سبوم وجود دارد که از طریق منافذ به سطح پوست وارد میشوند. هر زمان که به خاطر دلایلی مثل عفونت، تمیز نگه داشتن پوست و… این منافذ بسته شوند، ترشحات غدد چربی زیر پوست روی هم انباشته میشود و به صورت جوش در صورت و یا جاهای دیگر در بدن ظاهر میشوند. در نوجوان ترشح این غدد چربی از افراد دیگر بیشتر است و به همین خاطر در این سنین بیشتر دچار جوش بلوغ میشوند.
۲) تغییرات هورمونی
در دوران بلوغ، هورمونهای جنسی تا حد زیادی افزایش پیدا میکند. این هورمونها باعث افزایش ترشح بیشتر چربی در پوست میشود و زمینه را برای التهاب غدد چربی صورت، رشد میکروب و بروز جوشهای بلوغ فراهم میکند.
۳) تغذیه غلط
مصرف بیش از حد مواد غذایی مثل ماکارونی، نان، سیب زمینی، برنج، شیرینی، شکلات، فندق، پسته، بادام، موز، نارگیل و گردو به دلیل افزایش چربی در خون، میتواند دلیل بروز جوش بلوغ باشد.
۴) فشارهای عصبی
نوجوانان در سن بلوغ، دچار نوسانات خلق و خو میشوند. همین نوسانات خلقی میتواند زمینهساز بروز جوش غرور جوانی در بدن و صورت آنها باشد.
۵) مسائل ژنتیکی و وراثتی
بسیاری از نوجوانان ممکن است به خاطر عوامل وراثتی دچار جوشهای دوران بلوغ شوند.
۶) کمبود ویتامین A و B و بروز جوش بلوغ
کمبود ویتامینهای مهمی مثل ویتامین A و ویتامین B، در بروز جوشهای دوران بلوغ میتواند تاثیرگذار باشد. این دو ویتامین تاثیر بسیار زیادی در ترمیم پوست دارند و کمبود این دو ویتامین میتواند موجب بروز جوش در پوست شود.
۷) عدم رعایت بهداشت پوست
پوست به دلیل افزایش بیش از حد ترشحات چربی و تجمع میکروب دچار جوش میشود. با رعایت بهداشت میتوان تا حد زیادی از انتشار عفونت به نقاط دیگر و افزایش تعداد و حجم جوشها جلوگیری کرد.
علائم جوش های دوران بلوغ چیست؟
اصولاً علائم جوش های دوران بلوغ به نوع آنها و شدت شرایط بستگی دارد که عبارتاند از:
- برجستگیهای سرسفید یا سرسیاه
- برجستگیهای کوچک قرمز و ظریف (پاپول)
- جوش چرکی
- تودههای بزرگ، سفت و دردناک زیر پوست (ندولها)
- تودههای دردناک و پر از چرک در زیر پوست (ضایعات کیستیک)
احتمال بروز همگی در دوران بلوغ بر روی صورت، پیشانی، سینه، بالای کمر و شانهها وجود دارد.
علل جوش های دوران بلوغ چیست و چه کسانی بیشتر دچار این مشکل میشوند؟
جوشها وقتی دیده میشوند که منافذ پوستی توسط سلولهای مرده پوست یا چربی اضافی مسدود شوند. گاهی اوقات این مسئله منجر به عفونت و التهاب میشود. غدد چربی غدد پوستی ریزی هستند که سبوم ترشح میکنند، ماده مومی یا روغنی که پوست و مو را چرب میکند. این غدد در داخل منافذ پوست ما در سراسر بدن، به جز کف دست و کف پا وجود دارند و در صورت و پوست سر بیشتر از جاهای دیگر هستند.
ازآنجاییکه این غدد داخل منافذ پوست سبوم تولید میکنند، سلولهای پوستی دائماً درحالرشد و لایههای بیرونی مرده پوست در حال ریزش هستند. گاهی این اتفاق نمیافتد و سلولهای مرده پوست در منافذ باقیمانده و توسط سبوم به هم چسبیده و باعث انسداد منافذ میشوند. انسداد منافذ پوست اغلب در دوران بلوغ اتفاق میافتد زیرا غدد سباسه در این زمان سبوم بیشتری تولید میکنند.
درجاییکه سبوم و سلولهای مرده پوست تجمع یافته و منافذ را مسدود میکنند، رشد باکتریهای نامطلوب از جمله پروپیونی باکتریوم آکنه (P. Acnes) نیز رخ میدهد.
پروپیونی باکتریوم آکنه یک باکتری فلور نرمال پوست است و همیشه بر روی پوست ما وجود دارد اما وقتی شرایط مناسب باشد میتواند با سرعت بیشتری تولیدمثل کند و به یک مشکل تبدیل شود. این باکتری برای رشد خود از سبوم تغذیه میکند و مادهای تولید میکند که باعث پاسخ ایمنی بدن میشود. در نتیجه با آمدن سلولهای ایمنی به آن ناحیه، التهاب و لکهای پوستی نمود پیدا میکنند.اگرچه جوش های دوران بلوغ به عفونت باکتریایی مربوط میشوند اما مسری نیستند. یعنی یک نفر نمیتواند در اثر تماس پوستی با جوش های فردی دیگر به آن مبتلا شود.
بنابراین میتوان گفت که به ترتیب ۴ عامل اصلی تولید بیشازحد چربی پوست در دوران بلوغ، انسداد فولیکولهای مو توسط چربی و سلولهای مرده پوست، تکثیر باکتریها و التهاب در بروز یک جوش مؤثر هستند. نوجوانان به دلیل تغییران هورمونی، بیشتر در معرض تولید بیشازحد چربی پوست و در نتیجه وقوع مراحل بعد و بروز جوش هستند. معمولاً علت جوش صورت دختران نوجوان شروع دوره قاعدگی و تغییرات هورمونی ناشی از آن است.
آیا امکان پیشگیری از جوش های دوران بلوغ وجود دارد؟
معمولاً فاکتورهایی که احتمال ظهور جوش های دوران بلوغ را افزایش میدهند، عبارتاند از:
- داشتن سابقه خانوادگی بروز جوش های دوران بلوغ در یکی از والدین
- استفاده از شویندههای صورت بسیار اسیدی یا قلیایی که باعث خشک شدن بیشازحد پوست میشوند.
- استفاده مداوم از اسکراب صورت، مواد قابض و ماسکهای پاککننده صورت
- لمس و دستکاری جوش های اولیه
- قرار گرفتن زیاد در معرض آفتاب بدون ضد آفتاب
- مصرف زیاد لوازم آرایشی و بهداشتی غیر کومدوژنیک و حاوی چربی زیاد
- عدم توجه به اصطکاک یا فشار ناشی از تلفن همراه، کلاه ایمنی، یقههای تنگ (محرک جوش گردن) و کولهپشتی (محرک جوش کمر در بلوغ) بر روی پوست نواحی مختلف بدن
- تغذیه نامناسب و سرشار از غذای چرب و شیرین
- سطح بالای هورمون تستوسترون در پسران و ابتلا به سندرم تخمدان پلیکیستیک در دختران
بنابراین اگر میخواهید از ظهور و گسترش جوش های دوران بلوغ خود پیشگیری کنید، باید فاکتورهای خطر ذکر شده را کنترل کنید. بهتر است بدانید که دو بار در روز شستشوی صورت با شویندههای ضد جوش ملایم بهخصوص قبل از خواب شبانه و بعد مصرف لوازم آرایشی کافی است. در مورد اسکراب پوست نیز لازم است فقط یکبار در هفته این کار را انجام دهید.
معرفی انواع راههای درمان جوش های دوران بلوغ که باید بدانید
اگر چندین هفته محصولات بدون نسخه ضد آکنه مانند صابون ضد جوش برای نوجوانان را امتحان کردهاید و به شما کمکی نکردهاند، بهتر است . اصولاً یک متخصص پوست و مو میتواند به شما کمک کند تا:
- جوش های دوران بلوغ خود را کنترل کنید
- از ایجاد زخم یا آسیب دیگر به پوست خود پیشگیری کنید
- کمتر با جای جوش و لکهای پوستی مواجه شوید
داروهای ضد جوش معمولاً به کاهش تولید چربی پوست و تورم یا درمان عفونت باکتریایی کمک میکنند. باید بدانید که ممکن است ماهها یا سالها طول بکشد تا به کمک داروهای تجویز شده آکنه شما کاملاً درمان شود؛ بنابراین در این مسیر صبور باشید!
برنامه درمانی که معمولاً پزشک توصیه میکند بستگی به سن، نوع و شدت آکنه دارد. به عنوان مثال، ممکن است لازم باشد دو بار در روز و به مدت چند هفته از محلولهای شستشو استفاده کنید. داروهای موضعی و داروهای خوراکی اغلب بهصورت ترکیبی استفاده میشوند. در حال حاضر گزینههای درمانی برای زنان باردار، به دلیل خطر عوارض جانبی محدود است. پس با پزشک خود در مورد خطرات و مزایای داروهای تجویز شده و سایر روشهای درمانی که در نظر دارید صحبت کنید. حتماً سه تا شش ماه یکبار به دکتر پوست مراجعه کنید تا زمانیکه پوست شما بهبود یابد. در ادامه با انواع روشهای درمانی جوش های دوران بلوغ آشنا خواهید شد.
داروهای موضعی
رایجترین داروهای موضعی تجویز شده برای آکنه عبارتاند از:
- رتینوئیدها و داروهای شبه رتینوئید. داروهایی که حاوی اسیدهای رتینوئیک یا ترتینوئین هستند اغلب برای جوش های ملایم مفید هستند. اینها بهصورت کرم، ژل و لوسیون ارائه میشوند و میتوانند از انسداد فولیکولهای مو جلوگیری کنند. هرگز ترتینوئین را همزمان با بنزوئیل پراکسید استفاده نکنید. باید بدانید که رتینوئیدهای موضعی حساسیت پوست شما به آفتاب را افزایش میدهند. همچنین میتوانند باعث خشکی پوست و قرمزی بهخصوص در افرادی با پوست روشن شوند. در مورد بهترین پماد برای جوش بلوغ میتوان به انواع کرم حاوی رتینوئید اشاره کرد.
- آنتیبیوتیکها. اینها در ازبینبردن باکتریهای اضافی پوست و کاهش قرمزی و التهاب مؤثر هستند. در چند ماه اول درمان، ممکن است از رتینوئید و آنتیبیوتیک بهصورت همزمان با دستور آنتیبیوتیک صبح و رتینوئید شب استفاده شود. آنتیبیوتیکها اغلب با بنزوئیل پراکسید ترکیب میشوند تا احتمال ایجاد مقاومت به آنتیبیوتیک کاهش یابد. بهعنوانمثال میتوان به داروهای کلیندامایسین با بنزوئیل پراکسید (بنزاکلین) و اریترومایسین با بنزوئیل پراکسید (بنزامایسین) اشاره کرد.
- اسید آزلائیک و اسید سالیسیلیک. اسید آزلائیک یک اسید طبیعی است که توسط مخمر تولید میشود. خاصیت ضد باکتری دارد و به نظر میرسد یک کرم یا ژل اسید آزلاییک ۲۰٪ به اندازه بسیاری از درمانهای معمول آکنه در صورت استفاده دو بار در روز مؤثر است. این داروی موضعی یکی از گزینههای مطلوب در دوران بارداری و در دوران شیردهی است. همچنین میتواند برای ازبینبردن لکهای پوستی که در برخی از انواع آکنه ایجاد میشود، استفاده شود. عوارض جانبی آن شامل قرمزی و تحریک جزئی پوست است. اسید سالیسیلیک میتواند به جلوگیری از انسداد فولیکولهای مو کمک کند و معمولاً در ترکیب با محصولات شستشوی پوست عرضه میشود. عوارض جانبی آن شامل تغییر رنگ و تحریک جزئی پوست است.
طبق مطالعات صورتگرفته، محصولات موضعی حاوی روی، گوگرد، نیکوتینامید، رزورسینول، سولفات استامید سدیم یا کلرید آلومینیوم در درمان جوش های دوران بلوغ آنچنان قوی و مؤثر نیستند.
داروهای خوراکی
رایجترین داروهای خوراکی تجویز شده برای آکنه عبارتاند از:
- آنتیبیوتیکها. برای جوش های دوران بلوغ متوسط تا شدید، ممکن است به مصرف آنتیبیوتیک خوراکی برای کاهش باکتریها نیاز داشته باشید. معمولاً اولین انتخاب، تتراسایکلین (مینوسایکلین، داکسی سایکلین) یا ماکرولاید (اریترومایسین، آزیترومایسین) است. ماکرولاید برای افرادی که نمیتوانند تتراسایکلین مصرف کنند، از جمله زنان باردار و کودکان زیر ۸ سال گزینه خوبی است. برای جلوگیری از مقاومت آنتیبیوتیکی باید در کوتاهترین زمان ممکن از آنتیبیوتیکهای خوراکی استفاده شود. این داروها معمولاً حساسیت پوست شما به آفتاب را افزایش میدهند و عوارض جانبی شدیدی از آنها دیده نشده است.
- داروهای خوراکی پیشگیری از بارداری. تا الان چهار داروی خوراکی پیشگیری از بارداری توسط FDA برای درمان آکنه در زنانی که مایل به استفاده از آنها هستند تأیید شده است. اینها معمولاً حاوی ترکیبی از هورمونهای پروژسترون و استروژن هستند. ممکن است فواید این روش درمانی را در چند ماه اول مشاهده نکنید. عوارض جانبی متداول آنها افزایش وزن، تحریکپذیری پستان و حالت تهوع است. این داروها همچنین با افزایش خطر مشکلات قلبی و عروقی، سرطان پستان و سرطان دهانه رحم همراه هستند.
- عوامل ضد آندروژن. اگر آنتیبیوتیک خوراکی کمکی نکند، تجویز داروی اسپیرونولاکتون (آلداکتون) ممکن است برای زنان و دختران بزرگسال در نظر گرفته شود. این دارو در جلوگیری از تأثیر هورمونهای آندروژن بر غدد تولید چربی پوست کارایی دارد. عوارض جانبی احتمالی آن شامل تحریکپذیری پستان و دورههای قاعدگی دردناک است.
- ایزوترتینوئین. این ماده یکی از مشتقات ویتامین A است و ممکن است برای افرادی تجویز شود که آکنههای متوسط یا شدید آنها به درمانهای دیگر پاسخ ندادهاند. عوارض جانبی احتمالی ایزوترتینوئین خوراکی شامل بیماری التهابی روده، افسردگی و نقایص شدید مادرزادی است. تمام افرادی که ایزوترتینوئین دریافت میکنند باید به طور مرتب به پزشک خود مراجعه کنند تا از نظر عوارض جانبی نظارت شوند. قرصهای آکوتان و راکوتان حاوی این ماده هستند.
تراپیها
برای برخی از نوجوانان، استفاده از روشهای درمانی زیر ممکن است مفید باشند، چه بهتنهایی و چه در ترکیب با داروها:
- نوردرمانی. تا به امروز، انواع روشهای نوردرمانی نتایج موفقیتآمیزی داشتهاند. بیشتر آنها نیاز به مراجعه مکرر به مطب پزشک دارند.
- لایهبرداری شیمیایی. در این روش معمولاً پزشک از مالیدن یک محلول شیمیایی مانند اسید سالیسیلیک، اسید گلیکولیک یا اسید رتینوئیک به پوست برای درمان موضعی آکنههای خفیف استفاده میکند. این متد ممکن است ظاهر پوست را بهبود بخشد، اگرچه تأثیر آن طولانیمدت نیست و درمانهای مکرر لازم است.
عکس قبل و بعد درمان جوش با تراپی
- تخلیه جوشها توسط پزشک. پزشک شما ممکن است از ابزارهای خاصی برای تخلیه جوش های سر =سفید و سرسیاه یا کیستهایی که با داروهای موضعی از بین نرفتهاند، استفاده کند. این روش معمولاً به طور موقت ظاهر پوست را بهبود میبخشد اما ممکن است باعث ایجاد زخم شود.
- تزریق استروئید. با تزریق داروی استروئیدی به جوشها میتوان ضایعات ندولی و کیستیک را درمان کرد. این درمان منجر به بهبودی سریع و کاهش درد میشود. عوارض جانبی آن ممکن است شامل نازک شدن و تغییر رنگ پوست در ناحیه تحت درمان باشد.
درمان جوش های دوران بلوغ با داروهای گیاهی
امروزه از روغن درخت چای برای تولید بسیاری از محصولات ضد جوش استفاده میشود. معمولاً این روغن با غلظت ۵٪ در ژلها یا لوسیونهای حاوی پراکسید بنزوئیل عرضه میشود. خاصیت ضدالتهابی و ضد باکتری دارد و داروی موضعی مناسبی برای جوش های دوران بلوغ خفیف است. از دیگر محصولات گیاهی مؤثر در درمان جوش میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- ژل آلوئهورا
- ماست
- آبلیمو
- آب گوجه
درمان جوش های دوران بلوغ در طب سنتی
از نظر متخصصان طب سنتی استفاده موضعی از ترکیبات گیاهی زیر در پیشگیری و درمان جوش های دوران بلوغ بسیار مؤثر است زیرا دارای طبع سردی هستند و میتوانند تا حدودی باکتریهای پوست صورت را از بین ببرند:
- یک قاشق سرکه سیب، آب و چند قطره روغن درخت چای
- ۴ قطره روغن درخت چای و یک قاشق ژل آلوئهورا
- یک فنجان عسل و دو قاشق آبلیموی تازه
- آبلیموی تازه و یک قاشق پودر زردچوبه
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
ممکن است این سؤال به ذهن شما برسد که جوش دوران بلوغ تا چه سنی ادامه دارد؟ جوش های دوران بلوغ معمولاً پس از گذشت یک بازه زمانی طولانی (تا قبل از ۲۵ سالگی) بهخودیخود از بین میروند اما با توجه به اینکه در نوع احساس نوجوان نسبت به خود مؤثر هستند بهتر است به دکتر بیماریهای پوست مراجعه شود. بهخصوص در مورد جوش های التهابی، ندولها و کیستها که نیاز به درمان تخصصی دارند. آکنه شدید میتواند باعث زخم شدن پوست، گسترش عفونت یا حتی ماندن جای جوش یا لکهای پوستی دائمی شود. بههمیندلیل، افرادی که متوجه میشوند آکنه آنها اثراتی بهصورت جای جوش یا لک بر جای میگذارد باید با پزشک صحبت کنند. جالب است بدانید که برخی از افراد هنوز در بزرگسالی دچار آکنه میشوند.
سخن پایانی
شما در این مقاله با انواع جوش غرور جوانی یا دوران بلوغ آشنا شدید. همچنین از انواع راههای درمانی آنها آگاه شدید. اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
سوالات متداول
آیا مصرف غذاهای چرب و شیرینی و شکلات باعث بروز جوش در صورت میشود؟
تاثیر مصرف این مواد غذایی و بروز جوشهای دوران بلوغ بسیار کم است. ولی مصرف زیاد کربوهیدراتها و محصولات لبنی، موجب بالا رفتن قند خون میشود که میتواند جوشهای دوران بلوغ را تحریک کنند.
بهترین راه درمان جوشهای دوران بلوغ چیست؟
بهترین راه درمانی استفاده از ماسکهای خانگی و درمان سنتی است که در مقاله به آنها اشاره شد. در مراحل بعدی استفاده از پمادها و ژلهای ضد جوش با تجویز متخصص پوست است.