ایمپلنت‌ها به راحتی و شبیه دندان واقعی بودن شناخته می‌شوند و به دلیل درصد موفقیت بالا در بین سایر گزینه‌ها محبوبتر هستند. روش ایمپلنت گزینه مناسبی برای کسانی خواهد بود که دندانشان را از دست داده اند. به دلیل رغبت به ایمپلنت، ممکن است این سوال پیش بیاید که ایمپلنت از چه موادی ساخته شده است. پاسخ این سوال به سادگی، بستگی به نیازهای بیمار دارد. امروزه مواد وآلیاژهای متنوعی برای ساخت ایمپلنت استفاده می‌شود که هر کدام مزایا و معایب خود را دارد.
بخش‌های مختلف ایمپلنت دندان
یک ایمپلنت دندان از سه قسمت پایه ایمپلنت، دندان مصنوعی و اباتمنت تشکیل شده است. هر بخش مواد سازنده متفاوت و مناسب کاربردش دارد. فیکسچر یک نوع پیچ مخروطی شکل است که در پروسه جراحی درون فک قرار می‌گیرد و به عنوان ریشه دندان ایفای نقش می‌کند. روند اتصال استخوان فک به این بخش تا چند ماه طول می‌کشد. پس از آن اباتمنت روی پایه، نصب یا چسبانده می‌شود و مدتی زمان برای بهبود لثه و جای زخم نیاز دارد. در مرحله نهایی پروتز مشابه دندان‌های واقعی ساخته شده و بر روی اباتمنت چسبانده یا پیچ می‌شود و ظاهر و کارکردی بسیار طبیعی را برای دندان بیمار فراهم می‌کند.
۱. فیکسچر (Implant Body/ Fixture)
بخش اصلی ایمپلنت دندان همان ریشه است. این بخش از مواد متنوعی ساخته می‌شود.
تیتانیوم
در دهه پنجاه میلادی که تیتانیوم در کنار استخوان قرار داده شد، استخوان حول این ماده رشد کرد و ساختاری یکپارچه ایجاد کرد که باعث تثبیت تیتانیوم می‌شد و این شروع تکنولوژی ایمپلنت دندان بود. اولین ایمپلنت تیتانیومی در سال ۱۹۶۵ در دهان یک داوطلب قرار گرفت و موفقیت آن باعث گسترش سریع استفاده از ایمپلنت تیتانیومی شد. اولین نمونه‌ها که از تیتانیوم خالص تشکیل می‌شدند، اندکی نرم بودند به همین دلیل آلیاژهای مختلف تیتانیوم تولید و تست شدند. به دلیل تطبیق پذیری با ساختار زنده بدن انسان و همچنین قیمت نسبتا مناسب در حال حاضر بیشتر از نود درصد ایمپلنت‌ها از انواع ترکیبات تیتانیوم ساخته شده‌اند. حساسیت به تیتانیوم تا بحال گزارش نشده است و تاثیر زیان‌آوری بر بافت‌های اطرافش ندارد و دهه‌ها محبوب‌ترین ماده برای ایمپلنت دندان بوده است. شرکت‌های متعددی در حال تولید ایمپلنت هستند و تنوع محصول و کیفیت در بازار ایمپلنت، درصد موفقیت این روش را بالا برده است.
زیرکونیوم
در مقایسه با تیتانیوم مدت زمان زیادی از اختراع ایمپلنت های زیرکونیوم نمی‌گذرد. از سال ۱۹۹۰ میلادی که اولین نمونه‌ها ساخته شدند زیرکونیوم به عنوان آینده ایمپلنت در نظر گرفته شد. بعدها در سال ۲۰۰۳ میلادی که اولین تاج دندان یکپارچه (all-in-one Zirconia dental crown) ساخته شد، زیرکونیوم به عنوان جایگزین تیتانیوم شناخته شد. زیرکونیوم مورد استفاده در دندانپزشکی به صورت ترکیبات اکسید زیرکونیوم ساخته می‌شود. زیرکونیوم یک عنصر فلزی است ولی ترکیب اکسید آن (Yttria-stabilized tetragonal zirconia polycrystalline) که به نام زیرکونیا شناخته می‌شود یک ماده سرامیکی است. زیرکونیا قدرت فلز و مقاومت حرارتی سرامیک را دارد و این امر زیرکونیا را ماده‌ای ایده‌ال برای دندانپزشکی کرده است. از آنجا که همچون فلز سخت است و ظاهر آن مثل پورسلن مشابه دندان واقعی است لازم نیست مثل ایمپلنت‌های تیتانیومی از چند بخش ساخته شوند بلکه می‌توان یک دندان ایمپلنت یک تکه از جنس زیرکونیوم داشت.
ایمپلنت‌های دندانی زیرکونیومی به شدت محبوبیت پیدا کرده‌اند با این حال مطالعات بر روی ایمپلنت‌های دندانی زیرکونیومی کوتاه مدت بوده‌اند و به آزمایشات بالینی بلند مدت نیاز است تا ثابت شود ایمپلنت زیرکونیومی شایستگی اینکه جانشین تیتانیوم شود را دارد. ایمپلنت‌های زیرکونیومی اگر چه هنوز جدید محسوب می‌شوند و موارد موفق کمتری دارند، همچنان یکی از گزینه‌های قابل توجه هنگام ایمپلنت هستند.
۲. اباتمنت (Abutment)
بخشی از ایمپلنت که پایه را به تاج یا بریج متصل می‌کند اباتمت نامیده می‌شود. در کاشت ایمپلنت، پس از کارگزاری پایه در استخوان فک و بهبود یافتن زخم و اتصال به استخوان فک، اباتمنت روی پایه پیچ می‌شود تا در مرحله بعد، تاج دندان، بریج یادندان مصنوعی را نگهداری کند.
اباتمنت یا از قبل ساخته و آماده استفاده است که به آن اباتمنت استوک می‌گویند و نسبتا ارزان است؛ یا بنابر شرایط خاص فک و دندان‌های بیمار به صورت سفارشی ساخته می‌شود. برای متصل کردن آن به دندان از پیچ یا چسب استفاده می‌شود. در موارد استفاده از چسب، چسب مخصوصی به اباتمنت می‌چسبد که مثل روکشی به دندان متصل می‌شود و ظاهر زیبایی دارد. در مورد اتصال پیچی اباتمنت، یک پیچ لگ از روکش دندانی رد شده و داخل اباتمنت فیکس می‌شود.
جنس موادی که برای ساخت اباتمنت استفاده می‌شود باید مقاومت زیاد داشته و سازگاری زیستی کافی با بدن داشته باشد؛ در واقع یکی از فاکتورهای اساسی برای انتخاب مواد سازنده اباتمنت خصوصیات بهداشتی آن است. برای بررسی اهمیت بهداشت باید درک صحیحی از ساختار پوسته، ایجاد زیست‌لایه بعدی و مسیر پیش از تکمیل ایمپلنت داشت. متداول‌ترین مواد برای ساخت ایمپلنت عبارتند از:
تیتانیوم (titanium)
متداول‌ترین نوع اباتمنت، جنس فلزی تیتانیومی است. ترکیبات مختلف تیتانیوم با قدرت و استحکام بالا به دلیل توانایی آن‌ها برای سازگاری با بافت زنده در ساخت انواع پروتزهای بدن کاربرد دارند. تیتانیوم می‌تواند اتصال خوبی با بافت‌های استخوانی بدن ایجاد کند.
فولاد ضدزنگ پزشکی (surgical grade stainless steel)
فولاد ضدزنگ پزشکی یک آلیاژ برپایه آهن است که دارای کروم، نیکل، مولیبدیوم و اندکی کربن است. کاربرد آن در بخش ارتوپدی بسیار گسترده است و سختی آن دوازده برابر استخوان متراکم است.
طلا (cast gold)
اباتمنت طلا از نوع پیش ساخته در کارخانه است. آلیاژهای طلا اگر به درستی استفاده شوند جایگزین بسیار خوبی برای ساختار دندانی هستند. این آلیاژهای طلا مشابه مینای واقعی دندان رفتار می‌کنند و مانع ساییدگی مینای دندان مقابل می‌شوند. کاربرد اباتمنت طلا بیشتر در مواردی است که پایه ایمپلنت به بریج (پل دندانی) متصل می‌شود.
زیرکونیا (zirconia)
معمولا در مواردی که فیکسچر از نوع زیرکونیوم یا سرامیک باشد برای اباتمنت هم از زیرکونیوم استفاده می‌شود. رنگ آن مشابه استخوان واقعی است و سایه تیره‌ای که بخاطر اباتمنت فلزی روی تاج دیده می‌شود را ایجاد نمی‌کند. ازین جهت برای افرادی که ظاهر ایمپلنت برای آن‌ها بسیار مهم است گزینه خوبی محسوب می‌شود.
پلی‌اتر اتر کتون (polyether ether ketone)
این ماده مزیت‌هایی نسبت به ایمپلنت تیتانیومی دارد. از جمله باعث واکنش‌های آلرژیک کمتری در افراد بسیار حساس می‌شود. از طرفی اشعه ایکس را عبور می‌دهد و مشکلات کمتری را در عکس برداری‌های پزشکی مثلMRI ایجاد می‌کند.
۳. تاج (Crown)
یکی از بخش‌های ایمپلنت، دندان مصنوعی است که مشابه تاج دندان واقعی ساخته می‌شود. این بخش معمولا از پورسلن (porcelain) ساخته می‌شود. بخش تاج ایمپلنت باید به صورت سفارشی ساخته شود تا ظاهرآن در کنار دندان‌های طبیعی خوب باشد. متخصصین ایمپلنت آموزش دیده‌اند که اندازه، شکل و رنگ آن را به صورت دقیق طراحی کنند به همین جهت تشخیص دندان پورسلن از دندان واقعی تقریبا غیرممکن است. فرمول پورسلن دندانپزشکی حاوی هفتاد تا هشتاد و پنج درصد فلداسپار (Feldspar)، دوازده تا بیست‌وپنج درصد کوارتز (Quartz)، سه تا پنج درصد کائولین (Kaolin)، تا پانزده درصد شیشه (Glass) و حدود یک درصد رنگدانه (Metallic colorants) است.
جمع‌بندی
برای ساخت هر بخش ایمپلنت دندان از مواد مختلفی استفاده می‌شود. پایه ایمپلنت از جنس تیتانیوم یا زیرکونیوم ساخته می‌شود. اباتمنت را از جنس تیتانیوم، زیرکونیوم، فولاد ضد زنگ یا طلا می‌سازند و تاج دندان از سرامیک پورسلن به صورت سفارشی در آزمایشگاه آماده می‌شود. تصمیم‌گیری در این موارد به عهده متخصص ایمپلنت است که با توجه به شرایط متقاضی و توجه به خواسته وی، بهترین انتخاب را انجام خواهد داد.
