دلیل افسردگی پس از زایمان مادران چیست؟ + بررسی علائم و راههای درمانی آن

افسردگی پس از زایمان یا ب اصطلاح افسردگی پریناتال و به انگلیسی (postpartum depression) نوعی افسردگی است که در دوران بارداری یا پس از زایمان اتفاق می‌افتد و علائم آن ممکن است خفیف یا کاملا شدید باشد. در موارد نادر، حتی علائم این افسردگی آنقدر شدید است که سلامت مادر و جنین در معرض خطر قرار می‌گیرد. البته نگران نباشید! افسردگی بارداری یا پس از زایمان قابل درمان است. در این مقاله قصد داریم تا بر اساس مطالعات علمی انجام شده روی بسیاری از مادران چگونگی ایجاد این افسردگی ، علائم شاخص و همینطور درمان آن را بررسی کنیم. نکاتی برای شناسایی دقیق این نوع افسردگی پس از زایمان و نحوه درمان آن برای هر مادری لازم و ضروریست پس تا انتهای این مقاله همراه ما باشید

---

فهرست مطالب

• افسردگی پس از زایمان چیست؟
• افسردگی بعد از زایمان چه اشخاصی را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟
• افسردگی پس از زایمان پدران یا زایمان پدری چیست؟
• علائم افسردگی بعد از زایمان چیست؟
• علل ایجاد افسردگی بعد از زایمان چیست؟
• چگونه می توان افسردگی بعد از زایمان را تشخیص داد؟
• افسردگی پس از زایمان را چگونه درمان کنیم؟
• بررسی روشهای درمان های افسردگی بعد از زایمان
• نکات مهم در تسریع روند درمان افسردگی پس از زایمان چیست؟
• آیا افسردگی پس از زایمان در زایمان طبیعی بیشتر است یا سزارین؟
• سخن پایانی و سوالات متداول

---

افسردگی پس از زایمان چیست؟

افسردگی بعد از زایمان، نوعی افسردگی است که مادر ممکن است چند هفته، چند ماه یا حتی یک سال پس از تولد کودک خود تجربه کند. در بین ۱۶ درصد خانم‌هایی که دچار این افسردگی می‌شوند، علائم از همان دوران بارداری شروع می‌شود. به محض مشاهده علائم افسردگی باید به دکتر روانشناسی مراجعه کرده و روش‌های درمان آن شروع شود، چرا که در صورت عدم توجه به آن، ممکن است تا ماه‌ها و حتی سال‌ها طول بکشد. همچنین هرچه این دوران طولانی‌تر شود، احتمال بهبود مادر هم کمتر می‌شود! حتی در برخی شرایط ممکن است فرد دست به خودکشی بزند.

افسردگی بعد از زایمان چه اشخاصی را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟

شاید برخی افراد فکر کنند که افسردگی زایمان خیلی رایج نیست و به‌ندرت اتفاق می‌افتد؛ اما باید بگوییم که کاملاً برعکس است. این افسردگی در بین ۸ تا ۲۱ درصد مادران رایج است. حتی برخی مطالعات نشان داده‌اند که شریک زندگی مادر هم می‌تواند دچار ان افسردگی شود.

این نوع افسردگی می‌تواند همه را تحت تأثیر قرار دهد؛ اما طبق برخی فاکتورها، برخی از افراد با احتمال بیشتری با این مشکل دست و پنجه نرم خواهند کرد. این فاکتورها عبارت‌اند از:

• انزوا
• کمبود خواب
• تغییرات هورمونی
• نقل مـکان بـه جـای جدیـد
• تجربه خشونت یا سوءاستفاده
• مشکالت پزشکی فرد یا نوزاد به دنیا آمده
• تاریخچه مشکالت در زمینه اضطراب و خلق‌وخوی
• عدم دریافت حمایت از طرف خانواده یا دوستان
• سابقه خانوادگی در زمینه افسردگی عمده یا بیماری روانی
• انتظارات مادر درباره خودش یا انتظارات شریک زندگی از او
• نابرابری‌های اجتماعی از قبیل مسکن نامناسب یا درآمد ناکافی
• حـوادث پـراسـترس جدیـد در زندگـی از قبیـل مـرگ والدیـن

افسردگی پس از زایمان پدران یا زایمان پدری چیست؟

دیده شده است که حدود ۱۰% از پدرهای جدید نیز ممکن است افسردگی پیش از تولد یا پس از زایمان، که گاهی افسردگی بعد از زایمان پدری نامیده می‌شود و معمولا طی ۴ تا ۶ ماه پس از تولد نوزاد اتفاق می‌افتد، را تجربه کنند. ممکن است احساس خستگی یا ناراحتی، گیرافتادن، تجربه اضطراب یا تغییر در عادات معمول خوردن و خوابیدن داشته باشند. پدرانی که بسیار جوان هستند، سابقه افسردگی، مشکل در رابطه با همسر دارند یا از نظر مالی در تلاش یا رقابت هستند، بیشترین خطر ابتلا به افسردگی بعد از زایمان را دارند. افسردگی بعد از زایمان در پدران می‌تواند نتایج منفی مشابهی بر روابط زوجین و رشد کودک داشته باشد. درمان‌ها و حمایت‌های مشابهی برای افسردگی بعد از زایمان پدران نیز موجود است.

علائم افسردگی بعد از زایمان چیست؟

اگرچه تغییرات خلق‌وخو پس از به دنیا آمدن نوزاد طبیعی است اما علائمی که در افسردگی بعد از زایمان بروز می‌کند فراتر از حالت گذرای خلقی است چراکه شدت علائم مانع از انجام امور روزمره می‌شود.

علائم افسردگی بعد از زایمان از شخصی به شخص دیگر و حتی از روزی به روز دیگر نیز متغیر است. موارد زیر شایع‌ترین علائم افسردگی بعد از زایمان هستند:

• احساس غم و اندوه و گریه بی‌دلیل
• ناتوانی در به خواب رفتن با وجود خستگی زیاد
• خوابیدن زیاد
• از دست دادن علاقه به غذا خوردن
• بروز درد و کسالت
• خشم، اضطراب و زودرنجی
• تغییرات خلقی ناگهانی
• احساس از دست دادن کنترل
• سخت شدن به یادآوری اتفاقات
• عدم تمرکز و کاهش توانایی تصمیم‌گیری
• از دست دادن علاقه برای انجام امور عادی و امور موردعلاقه
• احساس جدایی از نوزاد و از دست دادن شور و شوق اوایل زایمان
• احساس گناه و بی‌ارزشی در ارتباط با احساسات خود
• حس نالایق بودن
• دوری کردن از افراد
• ظاهر شدن افکار منفی و آزاردهنده برای آسیب به خود و نوزاد

اطرافیان می‌توانند فاصله گرفتن شما از آنان و فعال نبودن در امور اجتماعی را متوجه شوند. این علائم معمولاً در چند هفته ابتدایی زایمان شروع می‌شوند. البته ممکن است علائم پیوسته نباشند برای مثل دو روز علائم برطرف شده اما دوباره ظاهر گردد. در بیشتر موارد اگر دوره درمانی سپری نشود علائم رو به وخامت می‌رود.

علل ایجاد افسردگی بعد از زایمان چیست؟

علل جسمانی و روحی هر دو در افسردگی بعد از زایمان نقش ایفا می‌کنند:

تغییرات جسمانی:

بعد از تولد فرزند کاهش چشمگیر هورمون‌ها (استروژن و پروژسترون) در بدن می‌تواند منجر به این بیماری شود. سایر هورمون‌های ساخته شده توسط غده تیروئید نیز ممکن است سریعا افت پیدا کنند که می‌تواند باعث احساس خستگی، تنبلی و افسردگی شود.

علل روحی:

هنگامی که مادر دچار محرومیت از خواب می‌شود ممکن است برای مدیریت حتی مشکلات کوچک دچار مشکل شود؛ بنابراین ممکن است درمورد توانایی خود برای مراقبت از کودک اضطراب داشته باشد.

ممکن است شوق کمتری داشته باشد و با احساس هویت خود درگیر باشد یا احساس کند کنترل زندگی خود را از دست داده است. ممکن است از تغییرات جسمی بعد از زایمان احساس بدی داشته باشد هرکدام از این موارد می‌تواند منجر به افسردگی بعد از زایمان شود.

سایر ریسک فاکتورهای افسردگی پس از زایمان:

هر مادری پس از زایمان می‌تواند افسردگی بعد از زایمان را بعد از تولد هر بچه، نه فقط بچه اول، تجربه کند. با این حال خطر ابتلا درصورتی که فرد ریسک فاکتورهای زیر را داشته باشد، بیشتر است.

• سابقه افسردگی، چه در دوران بارداری چه زمان‌های دیگر، داشته باشد.
• دچار اختلال دو قطبی باشد.
• در بارداری قبلی دچار افسردگی پس از زایمان شده باشد.
• درمیان اعضا خانواده کسی دچار افسردگی یا سایر بیماری‌های خلقی باشد.
• حوادث پراسترس، مانند عوارض بارداری و زایمان (ازجمله بی اختیاری ادرار، کم خونی، تغییرات فشار خون و تغییرات متابولیسم)
• بیماری یا از دست دادن کار در سال گذشته را تجربه کرده باشد.
• مشکلات مربوط به شیردهی
• مشکلات سلامتی یا نیازهای خاص نوزاد
• مادر دارای دوقلو، سه قلو یا سایر چنرقلویی‌ها باشد.
• مشکلاتی در روابط با همسر یا افراد مهم دیگر داشته باشد.
• سیستم حمایتی ضعیفی داشته باشد.
• مشکلات مالی داشته باشد.
• بارداری بدون برنامه ریزی یا ناخواسته باشد.

چگونه می توان افسردگی بعد از زایمان را تشخیص داد؟

برای اینکه تشخیص درست دهید که افسردگی پس از زایمان دارید باید حداقل ۵ نشانه از نشانه های افسردگی بعد از زایمان را داشته باشید یا بسیار احساس ناراحتی کنید و از مادر بودن تان لذت نبرید و خجالت بکشید که بگویید از مادر بودن تان لذت نمی برید. همچنین ممکن است از اینکه بگویید افسردگی دارید هراس داشته باشید که نوزادتان را از شما جدا کنند.

اما اصلا نترسید و هرچه سریع تر درمان و مدیریت افسردگی را آغاز کنید زودتر نیز بهبود می یابید. به همین علت باید در صورت مشاهده علائم افسردگی پس از زایمان سریعا به همسر خود اطلاع دهید ، به روانپزشک و متخصص مراجعه نمایید و از اطرافیان نزدیک تان کمک بخواهید. برای تشخیص افسردگی بعد از زایمان باید به سوالات مطرح شده زیر پاسخ مثبت بدهید اگر اینگونه باشد می توان گفت شما از افسردگی رنج می برید و برای تشخیص دقیق تر باید به پزشک مراجعه کنید. لازم به ذکر است برای این تشخیص شما باید با صداقت کامل به سوالات زیر پاسخ دهید :

• آیا شما احساس می کنید به کمک نیاز دارید و باید به شما کمک شود؟
• آیا در مدت یک ماه اخیر از خلق و خوی و افسردگی و ناامیدی رنج برده اید؟
• آیا نسبت به اتفاقات اطراف بی حس و بی شوق هستید؟
• آیا از اتفاقات روزمره لذت نمی برید و احساس کسلی و ناراحتی می کنید؟
• آیا خواب شما کم شده است و اشتهای شما کاهش یافته است؟

اگر شما از مشکلات بالا رنج می برید ممکن است دچار افسردگی بعد از زایمان باشید و باید به روانپزشک مراجعه نمایید و اصلا نگران نباشید اگر درمان را آغاز نمایید سریعا به بهبودی خود دست می یابید.

افسردگی پس از زایمان را چگونه درمان کنیم؟

روش‌های درمان و رفع آن در هر فردی و بنا بر تشخیص دکتر روانپزشکی متفاوت است. همچنین ممکن است این سوال برایتان پیش بیاید که افسردگی بعد از زایمان تا چه زمانی طول میکشد؟ باید در پاسخ بگوییم که زمان دقیق و مشخصی برای رفع این مشکل وجود ندارد و در برخی افراد ممکن است طی چند هفته بهبود یابد و در برخی دیگر ممکن است تا ماه‌ها زمان ببرد. انواع روش‌های درمان افسردگی بعد از زایمان عبارت‌اند از:

درمان اندوه ناشی از نوزاد

اندوه ناشی از نوزاد، علائم خیلی شدیدی ندارد و ممکن است نهایتاً تا دو هفته پس از تولد نوزاد برطرف شود؛ اما نباید آن را نادیده بگیرید:

• استراحت کنید؛
• استفاده از کمک‌های خانواده و دوستان
• ارتباط برقرار کردن با مادران جدید دیگر
• دوری از الکل و داروهای مخدر و روان‌گردان

بررسی روشهای درمان های افسردگی بعد از زایمان

افسردگی پس از زایمان اغلب با روان درمانی (که به آن گفتگو درمانی یا مشاوره سلامت روانی نیز می‌گویند)، دارودرمانی یا هردو درمان می‌شود:

• روان درمانی:

صحبت درمورد نگرانی‌ها با یک روان درمانگر می‌تواند کمک کننده باشد. از طریق درمان فرد می‌تواند راه‌های بهتری برای رو به رو شدن با احساساتش، حل مشکلاتش، قرار دادن اهداف حقیقی و پاسخ مثبت به شرایطی که اتفاق می‌افتد، پیدا کند. گاهی خانواده درمانی یا رابطه درمانی نیز کمک کننده است.

• داروهای ضد افسردگی‌:

روانپزشک ممکن است داروی ضدافسردگی پیشنهاد کند. اگر مادر شیردهی دارد، هر دارویی مصرف کند وارد شیر می‌شود. با این حال اغلب ضدافسردگی‌ها می‌تواند طی شیردهی با خطر کم عارضه برای نوزاد، استفاده شوند. لازم است بیمار در مورد تعیین میزان خطرات بالقوه در مقایسه با فواید داروی پیشنهادی با پزشک همکاری کند. طبق مطالعات در بین ضدافسردگی‌ها سه حلقه‌ای‌ها (TCA) مانند ایمی پرامین و نورتریپتیلین کم خطرترین داروها برای نوزاد هستند، البته اگر فردی دچار مشکلات قلبی، صرع یا نارحتی شدید با تفکرات خودکشی باشد نمی تواند از این دسته دارویی استفاده کند و برای این افراد معمولا مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) مانند پاروکستین و سرترالین تجویز می‌شود.

مقادیر پاروکستین و سرترالین که درنهایت وارد شیر می‌شود بسیار کم است. با درمان مناسب علائم افسردگی بعد از زایمان معمولا بهبود می‌یابد. در برخی موارد، افسردگی پس از زایمان می‌تواند ادامه یابد و مزمن شود. مهم است که درمان را حتی پس از اینکه احساس بهبود داشتید ادامه دهید زیرا قطع زودتر از موعد می‌تواند منجر به عود شود.

نکات مهم در تسریع روند درمان افسردگی پس از زایمان چیست؟

بیان کردن احساسات

اگر فرد درون‌گرایی هستید شاید تمایل چندانی به بیان احساسات خود نداشته باشید اما لازم به ذکر است بیان کردن احساسات نقش به سزایی در بیرون‌ریختن افکار و احساسات منفی دارد.

دوری از انزوا

به یاد داشته باشید که تنهایی می‌تواند افکار منفی را تقویت کند. همواره با دوستان نزدیک و صمیمی خود در ارتباط باشید چراکه معاشرت اجتماعی برای بهبود مشکلات ذهنی مفید است.

اختصاص زمان و انرژی بیشتر برای مراقبت از خود

سعی کنید انرژی خود را برای مراقبت از خود و نوزاد صرف کنید. برخی از کارهایی که فکر می‌کنید انرژی زیادی از شما می‌گیرند را لیست کرده و از اعضای خانواده بخواهید که به شما کمک کنند.

خواب مناسب

برای رسیدن جسم و ذهن به آرامش بیشتر داشتن خواب کافی و باکیفیت ضروری است. اگر فرزندتان خواب مناسبی ندارد و شما هم اخیراً خواب کافی نداشته‌اید از اعضای خانواده بخواهید که برای ساعاتی از نوزاد مراقبت کنند تا بتوانید به مقدار کافی استراحت کنید. مراقبه و ماساژ درمانی در برطرف شدن تنش عصبی و کاهش گرفتگی عضلانی تأثیر مفیدی دارد و شما را برای رسیدن به خواب بهتر یاری می‌دهد.

آیا افسردگی پس از زایمان در زایمان طبیعی بیشتر است یا سزارین؟

افسردگی بعد از زایمان یک نوع بیماری است که فقط بعد از زایمان و یا در اواخر بارداری رخ می دهد و می تواند در هر نوع زایمان این بیماری اتفاق بیافتد اما در زایمان سزارین ، به دلیل داشتن جراحی ، درد و کم خونی رخ دادن افسردگی بعد از زایمان شایع تر است. بنابراین در انتخاب نوع زایمان خود دقت نمایید و اگر راه دیگری جز روش زایمان سزارین ندارید و باید این نوع زایمان را انتخاب کنید.

سخن پایانی

شما در این مقاله با افسردگی پس از زایمان آشنا شدید. همچنین از روشهای درمان آن آگاه شدید. اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.

سوالات متداول