مری یک لوله توخالی است که دهان را به معده متصل میکند و نقش مهمی در انتقال غذا و مایعات از دهان به معده دارد. یکی از بیماریهایی که میتواند به عملکرد طبیعی مری آسیب بزند، “واریس مری” است. واریس مری به معنای تورم و التهاب رگهای خونی در دیواره مری است که معمولاً در افرادی که مشکلات جدی کبدی دارند، مشاهده میشود. این وضعیت میتواند خطرات زیادی برای سلامتی فرد ایجاد کند، زیرا در اثر فشار زیاد روی رگها، این رگها به طور غیرعادی بزرگ و متورم میشوند و ممکن است خونریزیهای داخلی شدید ایجاد کنند.
اگرچه واریس مری در ابتدا ممکن است علائم خاصی نداشته باشد، اما با پیشرفت بیماری، علائم جدیتری مانند استفراغ خون، درد قفسه سینه و مشکل در بلع غذا ظاهر میشود. این عوارض میتوانند نشاندهنده وضعیت خطرناک و اورژانسی باشند. اگر شما یا اطرافیانتان علائمی مانند این را تجربه میکنید، مهم است که فوراً به پزشک مراجعه کنید. در این مقاله قصد داریم بیشتر درباره علل و عوامل خطر، علائم و روشهای درمان واریس مری صحبت کنیم و شما را با این بیماری آشنا کنیم تا بتوانید اقدامات پیشگیرانه و درمانی مناسب را انجام دهید.
فهرست مطالب:
- علائم و نشانههای واریس مری
- دلایل ابتلا به واریس مری
- چه زمانی واریسها خون ریزی میکنند؟
- روشهای تشخیصی
- عوارض واریس مری
- پیشگیری از واریس مری، ممکن یا ناممکن؟
- عوامل افزایش خطر خونریزی در بیماری واریس مری
- درمانهای واریس مری
- سخن پایانی
- سوالات متداول
علائم و نشانههای واریس مری
واریس مری هیچ گونه نشانهای ندارد مگر آنکه خونریزی کند که میتواند به موارد زیر بینجامد:
- استفراغ خونی
- مدفوع خونی
- مدفوع سیاه رنگ یا قیر مانن
- احساس سرگیجه
- پایین بودن فشار خون
- رنگ پریدگی
- بالا بودن تعداد ضربان قلب
دلایل ابتلا به واریس مری
برخی اوقات واریس مری زمانی ایجاد میشود که جریان خون به سمت کبد مسدود شود، در بسیاری از مواقع عامل مسدود کنندهی جریان خون بافت آسیب دیدهای در کبد به علت بیماری کبدی است. در این شرایط جریان خون شروع به عقب نشینی میکند و همین فشار وارد شده روی سیاهرگ دروازهای (portal vein) که خون را به سمت کبد حمل میکند افزایش میدهد.
علت بروز واریس مری عبارتند از:
- آسیب و زخم شدید کبدی (سیروز کبدی): گروهی از بیماریهای کبدی – شامل هپاتیت، بیماری کبد الکلی، بیماری کبد چرب و اختلال مجرای صفراوی و سیروز صفراوی اولیه – باعث بروز سیروز کبدی میشوند.
- لخته خونی : لخته خونی در سیاهرگ دروازهای و یا در سیاهرگ طحالی که وارد سیاهرگ دروازهای میشود، میتواند منجر به بروز واریس شود.
- عفونت انگلی: شیستوزومیازیس (Schistosomiasis) یا تب حلزون نوعی عفونت انگلی است در مناطقی از آفریقا، آمریکای جنوبی، کارائیب، خاورمیانه و شرق آسیا بسیار شایع است. این انگل میتواند باعث آسیب کبد، ریهها، روده، مثانه و دیگر اندامها شود.
چه زمانی واریسها خون ریزی میکنند؟
واریس مری در همه ی افراد خون ریزی نمی کند. عواملی که منجر به خون ریزی واریس می شود عبارتند از:
- فشار خون بالا، که هر چه فشار خون بالاتر برود احتمال خون ریزی بیشتر می شود.
- واریس بزرگ، که هر چه واریس بزرگ تر باشد، احتمال خون ریزی بیشتر است.
- بیماری های شدید کبدی، که احتمال خون ریزی را بیشتر می کند.
- مصرف بیش از حد الکل، در بیمارانی که واریس مری دارند احتمال خون ریزی را بیشتر می کند.
روشهای تشخیصی
برای تشخیص این بیماری از آندوسکوپی استفاده میشود که بلافاصله بعد از ثابت کردن شرایط بیمار انجام میشود. با توجه به نتایج آندوسکوپی روش درمانی برای بیمار در نظر گرفته میشود تمامی افراد مبتلا به سیروز می بایست تست آندوسکوپی فوقانی را برای بررسی واریس مری انجام دهند
در آندوسکوپی فوقانی پزشک یک لوله نازک و انعطاف پذیر را از دهان به داخل مری می فرستد. این لوله دارای دوربین و نور بوده و به پزشک اجازه می دهد تا داخل مری، معده و بخشی از روده را مشاهده نماید.
گاهی اوقات پزشک آندوسکوپی را با استفاده از یک کپسول کوچک انجام می دهد. شما می بایست کپسول را قورت داده و به سمت راست دراز بکشید و هر سی ثانیه یکبار نیز آب بنوشید. کپسول تصاویری از مری و معده را به یک دستگاه خارجی ارسال می کند. سپس پزشک تصاویر را بررسی می کند تا اگر مشکلی وجود دارد تشخیص داده شود. اگر شخص مبتلا به سیروز باشد باید هر یک سال الی سه سال آندوسکوپی فوقانی را انجام دهد. در این صورت پزشک بررسی خواهد کرد که آیا واریس جدید ایجاد شده است یا خیر.
عوارض واریس مری
جدی ترین عارضه واریس مری، خونریزی است. هنگامی که یک دوره خونریزی را تجربه کردید، خطر ابتلا به یک دوره خونریزی دیگر تا حد زیادی افزایش می یابد. اگر به اندازه کافی خون از دست دهید، می توانید به شوک بروید که می تواند منجر به مرگ شود.
پیشگیری از واریس مری، ممکن یا ناممکن؟
در حال حاضر هیچ روش درمانی برای جلوگیری از ابتلا به واریس مری در افراد مبتلا به سیروز کبدی وجود ندارد. اما برای سلامت نگه داشتن کبد میتوان کارهای زیر را انجام داد:
- عدم مصرف الکل: به افراد مبتلا به بیماری کبدی معمولاً توصیه میشود که مصرف نوشیدنیهای الکلی را کنار بگذارند، چرا که کبد وظیفهی تجزیه الکل را برعهده دارد. نوشیدن الکل ممکن است فشار زیادی را بر کبدی وارد کند که در حالت عادی بسیار آسیب دیده است.
- خوردن غذاهای سالم: در رژیم غذایی خود غذاهای گیاهی سالم، میوهها و سبزیجات سالم قرار دهید. غلات کامل و منابع پروتئینی کم چرب را انتخاب کنید. مقدار غذاهای سرخ شدنی چرب مصرفی را کاهش دهید.
- رسیدن به وزن طبیعی: افزایش توده چربی بدن میتواند به کبد آسیب برساند. چاقی شانس بروز مشکلات ناشی از سیروز کبدی را چندین برابر میکند. در صورت چاقی و یا اضافه وزن بیمار باید وزن خود را کاهش دهد.
- استفادهی محتاطانه و به مقدار کم از مواد شیمیایی: در هنگام استفاده از مواد شوینده و حشره کش ها به توضیحات درج شده روی جعبهی آن دقت کنید. اگر در محیطهایی شاغل هستید که مواد شیمیایی به مقدار زیاد وجود دارد، دستورالعملهای ایمنی را رعایت کنید. کبد وظیفهی جدا کردن مواد سمی از بدن را برعهده دارد، پس با دور بودن از مواد سمی به کبد خود استراحت دهید.
- کم کردن خطر ابتلا به هپاتیت: استفاده از سوزنهای مشترک و رابطه جنسی محافظت نشده خطر ابتلا به هپاتیت ب و ث را افزایش خواهد داد. در هنگام رابطه جنسی از کاندوم استفاده کنید و در صورت مواجه شدن با افراد مبتلا به هپاتیت تست انجام دهید. چرا که انواع هپاتیت باعث بدتر شدن بیماریهای کبدی خواهد شد. همچنین در مورد لزوم واکسینه شدن در برابر هپاتیت A و B از پزشک خود سوال بپرسید.
عوامل افزایش خطر خونریزی در بیماری واریس مری
با وجود اینکه بسیاری از افراد مبتلا به بیماری های پیشرفته کبدی به واریس مری هم مبتلا میشوند، در بسیاری از موارد واریس در آنها منجر به خونریزی نخواهد شد. واریس مری در موارد زیر منجر به خونریزی خواهد شد:
- فشار بالای سیاهرگ دروازهای: زمانی که فشار در سیاهرگ دروازهای زیاد شود، خطر بروز خونریزی هم افزایش پیدا میکند.
- واریسهای بزرگ: هرچه قدر که واریسهای مری بزرگتر باشد، احتمال خونریزی هم بیشتر خواهد بود.
- مارکهای قرمز روی واریسها: زمانی که با استفاده از آندوسکوپ فضای درونی گلو بررسی میشود، مارکها و نشانههای قرمز رنگی روی واریس مری ممکن است دیده شود. این مارکها فرد را در معرض خطر بیشتر خونریزی قرار خواهند داد.
- سیروز کبدی شدید یا نارسایی کبدی: در بسیاری از موارد، هرچه قدر که بیماری کبدی شدیدتر باشد، احتمال بیشتری وجود دارد که واریس مری منجر به خونریزی شود.
- ادامه مصرف الکل: خطر بروز خونریزی در اثر واریس مری زمانی زیادتر میشود که فرد بیمار خصوصا در صورت ابتلا به بیماریهای وابسته به الکل به مصرف الکل ادامه دهد.
- سابقه خونریزی قبلی: اگر فرد پیشتر به دلیل واریس دچار خونریزی شده باشد، بیشتر احتمال دارد که دوباره به آن دچار شود.
درمانهای واریس مری
- داروهای کاهش دهنده فشار خون در سیاهرگ باب
- استفاده از نوار لاستیکی برای بستن سیاهرگ های دچار خونریزی
- داروهای کند کننده جریان خون به سیاهرگ باب
- منحرف کردن جریان خون از ورید باب به سمت دیگر
سخن پایانی
در این مطلب درباره ی واریس مری و علائم و علل آن خواندیم. یادتان باشد درمان بیماری های زمینه ای کبدی که سبب ایجاد سیروز می شود می تواند به جلوگیری از بروز واریس کمک نماید. رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزیجات را انتخاب کنید. از منابع پروتئین استفاده کنید. مصرف غذاهای چرب و سرخ شده را کاهش دهید. امید است این مطلب برایتان مفید بوده باشد. شما هم نظرات و تجربیات خود را در کامنت با ما به اشتراک بگذارید.
سوالات متداول
برای واریس مری، مهمترین سوالاتی که میتوان با پزشک در میان گذاشت؛ چیست؟
دلایل احتمالی بروز علائم کدام اند؟
دیگر دلایل بروز بیماری چیست؟
چه آزمایشهایی باید انجام داد؟
بهترین شیوه درمان کدام است؟
عوارض جانبی درمان کدام است؟
آیا علائم برگشت پذیر هستند؟ چگونه میتوان از وقوع دوباره آنها جلوگیری کرد؟
من به بیماریهای دیگری هم مبتلا هستن، چگونه میتوانم این دو بیماری را در کنار هم مدیریت کنم؟
آیا هیچ محدودیت و یا رژیمی را باید رعایت کرد؟
خطرات واریس مری چیست ؟
اگرچه بسیاری از افراد مبتلا به بیماری شدید کبدی، دچار واریس مری می شوند، ولی تعداد زیادی از آنها دچار خونریزی نمی شوند. واریس مری در شرایط زیر باعث ایجاد خونریزی می شود:
۱- فشار خون بالا در سیاهرگ باب
۲- واریس مری شدید و گسترده
۳- نقاط قرمز رنگ
۴- پیشرفت سیروز کبدی یا نارسایی کبد
۵- مصرف الکل
سیروز کبدی چه علائمی دارد؟
علائم بیماری سیروز شامل موارد زیر میشود:
· بی اشتهایی
· خستگی
· کاهش وزن
· ورم در پاها و شکم
· از دست دادن عملکرد جنسی
· احساس گیجی و خواب آلودگی
