به پزشکانی که در زمینه ی تشخیص بیماری هایی که روی غدد تاثیر می گذارد تخصص دارند، بهترین دکتر فوق متخصص غدد گفته می شود. متخصصان غدد کار درمان اختلالات هورمونی نظیر دیابت را برعهده دارند که توانایی بدن در عملکرد درست را تحت الشعاع قرار می دهد. اهمیت دیابت از این جهت است که روی افراد زیاد اعم از کودک و بزرگسال تاثیر می گذارد. متخصصان غدد ما به تشخیص و درمان بیماری تیروئید، اختلالات متابولیزم و تولید بیش از اندازه یا کم هورمون هم می پردازند. در ادامه با پرشین دکتر برخی از بیماری های شایع که توسط متخصصان غدد درمان می شود، اشاره شده است.
فهرست مطالب
- متخصص غدد و متابولیسم کیست؟
- کار متخصص غدد چیست؟
- دکتر غدد چه بیماری‌هایی را درمان می‌کند؟
- چه زمانی باید به متخصص غدد مراجعه کرد؟
- سخن پایانی و سوالات متداول
متخصص غدد و متابولیسم کیست؟
متخصص غدد به انگلیسی Endocrinologist نامیده می‌شود. این متخصص پزشکی است که در مورد غدد و هورمون‌های بدن تخصص دارد. این متخصصان با سیستم غدد و متابولیسم بدن و تمام فرایندهای بیوشیمیایی بدن سروکار دارند.سیستم غدد و متابولیسم بدن از غدد درون ریز و برون ریز مختلفی تشکیل شده‌است. این غدد هورمون‌هایی را ترشح می‌کنند که با همکاری یکدیگر عملکرد اندام‌های مختلف بدن را تنظیم می‌کنند.
این متخصصان می‌توانند افراد بزرگسال یا کودکان را تحت مداوا قرار دهند. زمانی که متخصص در درمان کودک تخصص داشته باشد، به او متخصص غدد اطفال یا متخصص غدد و متابولیسم کودکان گفته می‌شود. درباره بیماری لوپوس چیست بیشتر بدانید.
کار متخصص غدد چیست؟
اگر می‌خواهید بدانید متخصص غدد و متابولیسم کیست، باید ابتدا با کار این پزشک آشنا شوید. این متخصصان زمینه‌های زیادی را پوشش می‌دهند. پزشک شرایطی که بر بدن تأثیر گذاشته‌است را بررسی می‌کند و پس از تشخیص درمان را آغاز می‌کند. همان‌طور که گفتیم سیستم غدد و متابولیسم بدن از غدد درون ریز و برون ریز مختلفی تشکیل شده است. کار متخصص غدد و متابولیسم بررسی عملکرد صحیح این غدد و درمان مشکلات و اختلالات آنهاست. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله طول عمر بیماران آتروفی مغز را بخوانید. مهم‌ترین بخش‌های بدن که توسط متخصص غدد و متابولیسم بررسی می‌شوند، عبارت‌اند از:
- آدرنال‌ها، غده‌هایی هستند که بالای کلیه‌ها قرار دارند و به کنترل مواردی مانند فشارخون، متابولیسم، پاسخ به استرس و هورمون‌های جنسی کمک می‌کنند.
- متابولیسم استخوان مانند پوکی‌استخوان
- کلسترول
- هیپوتالاموس بخشی از مغز است که دمای بدن، گرسنگی و تشنگی را کنترل می‌کند.
- پانکراس که انسولین و سایر مواد را برای فرایند هضم می‌سازد.
- پاراتیروئید، غده کوچکی در گردن است که کلسیم خون را کنترل می‌کند.
- هیپوفیز غده‌ای به اندازه نخود در پایه مغز است که هورمون‌ها را متعادل نگه می‌دارد.
- غدد تناسلی (گناد) که شامل تخمدان در زنان و بیضه در مردان می‌شود.
- تیروئید غده پروانه‌ای شکل در گردن است که متابولیسم، انرژی و رشد و تکامل مغز را کنترل می‌کند.
دکتر غدد چه بیماری‌هایی را درمان می‌کند؟
متخصص غدد و متابولیسم بر تشخیص و درمان بیماری‌های مربوط به غدد درون‌ریز، هورمون‌ها و متابولیسم تمرکز دارد. از آنجایی که سیستم غدد و متابولیسم دارای اجزای مختلفی است، مشکلات و بیماری‌های زیادی هم مربوط به این سیستم هستند. بیماری‌هایی مانند بیماری‌های غده تیروئید، دیابت، سندروم کوشینگ، سندروم تخمدان پلی کیستیک، پوکی استخوان و غیره جزء شایع‌ترین بیماری‌های غدد هستند که توسط متخصص غدد و متابولیسم درمان می‌شوند،. اگر بخواهیم تمام بیماری‌هایی که توسط متخصص غدد و متابولیسم درمان می‌شوند را بشمریم، بحث کمی طولانی خواهد شد. مهم‌ترین این بیماری‌ها عبارت‌اند از:
دیابت:
بیمار مبتلا به دیابت دارای قند خون بالاست. تحقیقات اخیر نشان می دهد که کنترل قند خون به پیشگیری از مشکلات حاد، که در اثر دیابت بروز می کند، کمک می کند. بیشتر بخوانید، بیشتر بدانید: علت تنبلی روده چیست
این مواد شامل بروز مشکل در چشم، کلیه و اعصاب می شود که می تواند منجر به نابینایی، دیالیز یا در برخی موارد قطع عضو شود. بیش از 20 میلیون نفر از جمعیت آمریکا مبتلا به دیابت هستند. بیش از 40 میلیون نفر در آمریکا دچار پیش دیابت شده اند.
هنگام هضم غذا، چند مرحله اتفاق می افتد: قندی به نام گلوکز وارد جریان خون می شود. گلوکز منبع سوخت بدن است. اندامی به نام لوزالمعده انسولین تولید می کند. انسولین وظیفه دارد گلوکز موجود در خون را به سلول های عضلانی، چربی و کبد برساند تا در آن جا از آن به عنوان سوخت استفاده شود.
لوزالمعده انسولین تولید می کند تا قند خون کنترل شود. قند خون در افراد مبتلا به دیابت از این جهت بالاست که لوزالمعده به اندازه ی کافی انسولین تولید نمی کند، سلول های عضلانی، چربی و کبد واکنش طبیعی به انسولین نشان نمی دهد یا هردو. پزشک متخصص غدد و متابولیسم به کمک تغذیه و دارو، شامل انسولین، دیابت را درمان می کند. او همچنین با پزشک اولیه ی شما همکاری نزدیک دارد تا به منظور پیشگیری از بروز مشکل در سلامت جسمانی شما، قند خون را کنترل کند.
به علاوه، پرستارانی که گواهی آموزش در زمینه ی دیابت دارند و در امتداد کار متخصص غدد و متابولیسم رفتار می کنند، به آموزش و درمان بیماران کمک می کنند تا با تغذیه ی سالم به نتیجه ی مطلوب برسند.
بیماری تیروئید:
بیماران مبتلا به تیروئید اغلب در زمینه ی میزان انرژی به مشکل برمی خورند. همچنین ممکن است دچار مشکلاتی در قدرت عضلات، احساسات، کنترل وزن و تحمل سرما یا گرما شوند. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله درمان تبخال تناسلی با طب سنتی را بخوانید.
متخصص غدد و متابولیسم کار درمان بیمارانی را برعهده دارد که در اثر پرکاری یا کم کاری غده ی تیروئید، هورمون تیروئید در بدن آن ها بیش از اندازه یا کم تر از میزان طبیعی تولید می شود. دکتر متخصص غدد و متابولیسم با جبران یا مسدود کردن هورمون تیروئید به بیمار کمک می کند به تعادل هورمونی برسد. غده ی تیروئید جلوی گردن، درست زیر حنجره، واقع شده است و کار تولید هورمونی را برعهده دارد که به سوخت و ساز بدن کمک می کند. هورمون تیروئید در واکنش به هورمون دیگری که توسط غده ی هیپوفیز تولید می شود، ترشح می شود.
بیماری تیروئید چهار نوع اصلی دارد:
- پرکاری تیروئید هورمون تیروئید بیشتر از حد طبیعی تولید می شود.
- کم کاری تیروئید هورمون تیروئید کمتر از حد طبیعی تولید می شود.
- بیماری تیروئید خوش خیم (غیرسرطانی)
- سرطان تیروئید
بیماری استخوان
نرمی استخوان، که بیشتر با نام ریکت شناخته می شود، باعث نرم شدن استخوان ها می شود درحالی که پوکی استخوان باعث تضعیف اسکلت می شود. این هردو بیماری استخوانی است که متخصص غدد و متابولیسم کار تشخیص و درمان آن را برعهده دارد.
پوکی استخوان شایع ترین نوع بیماری استخوان است. تخمین زده شده تقریبا 10 میلیون نفر از افراد آمریکا به پوکی استخوان مبتلا هستند و 18 میلیون دیگر از تراکم پایین استخوان، یا استئوپنی، رنج می برند که اگر درمان نشود درنهایت منجر به پوکی استخوان می شود. زمانی که بدن نتواند به اندازه ی کافی استخوان جدید بسازد، استخوان قدیمی توسط بدن دوباره جذب شود یا در هردو حالت، پوکی استخوان رخ می دهد. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله جراحی بوکال فت را بخوانید.
هورمون های خاصی در جهت محافظت از بافت استخوان عمل می کنند و اگر میزان هورمون غیرطبیعی باشد، استخوان کلسیم از دست می دهد و ضعیف می شود. یائسگی در زنان، از دست دادن عملکرد بیضه در مردان و بالا رفتن سن باعث می شود برخی از افراد در معرض شکستگی استخوان قرار بگیرند.
اصلی ترین علت بروز پوکی استخوان در زنان پایین آمدن میزان استروژن هنگام یائسگی و در مردان کاهش میزان تستسترون است. زنان، به خصوص زنان بالای 50 سال، بیشتر از مردان دچار پوکی استخوان می شوند. متخصصان غدد در به درمان سایر بیماری هایی که روی استخوان تاثیر می گذارد، مانند میزان زیاد هورمون پاراتیروئید و مصرف بلندمدت استروئید، می پردازند. کلینیک پوکی استخوان ، کار درمان بیمارانی را برعهده دارد که درمان پوکی استخوان یا استئوپنی آن ها در گذشته موفقیت آمیز نبوده است.
چاقی
متخصصان غدد بیمارانی را که گاهی به خاطر اختلال سوخت و ساز یا هورمونی دچار چاقی یا اضافه وزن هستند درمان می کنند. اختلالات تیروئید، آدرنال، تخمدان و هیپوفیز به ندرت باعث چاقی می شود. متخصصان غدد عوامل مرتبط به چاقی، مانند مقاومت انسولینی و مشکلات ژنتیکی، را نیز تشخیص می دهند.
غده ی هیپوفیز
اغلب به هیپوفیز غده ی اصلی بدن می گویند چون کار کنترل سایر غدد و تولید چند هورمون مهم را برعهده دارد. اگر هورمون غده ی هیپوفیز کم تر از حد طبیعی یا بیشتر از آن تولید شود، تعادل هورمون به هم می خورد که ناباروری، اختلال قاعدگی، اختلال رشد و تولید بیش از اندازه ی کورتیزول (سندرم کوشینگ) را در پی دارد. متخصص غدد و متابولیسم با تجویز دارو و جراحی برای برخی از بیماران، به کنترل این وضعیت کمک می کند.
چه زمانی باید به متخصص غدد مراجعه کرد؟
معمولاً افراد با بروز علائم مختلف به پزشک عمومی مراجعه می‌کنند. پزشک با بررسی علائم و نشانه‌ها ارتباط آن‌ها را با اختلالات هورمونی و مشکلات غدد پیدا کرده و در صورت نیاز بیمار را به متخصص غدد ارجاع می‌دهد. در ادامه شایع‌ترین بیماری‌هایی که نیاز به مدیریت و درمان توسط متخصص غدد و متابولیسم دارند، توضیح می‌دهیم.
۱. درمان و مدیریت دیابت
یکی از شایع‌ترین بیماری‌هایی که توسط متخصص غدد بررسی می‌شود، دیابت است. دلیل این بیماری ناکافی بودن ترشح انسولین از پانکراس است. این عارضه باعث ایجاد قند خون اضافی شده و به اندام‌های مختلف آسیب وارد می‌کند. متخصص غدد با رژیم غذایی و داروهای کاهنده قند خون از جمله انسولین دیابت را درمان و مدیریت می‌کند.
افراد مبتلا به دیابت باید به طور منظم به پزشک غدد و متابولیسم مراجعه کنند. این افراد ممکن است برای ثابت نگه داشتن سطح قند خون دارو مصرف کنند. برای مدیریت دیابت با درمان‌های استاندارد می‌توان به پزشک عمومی مراجعه کرد. اما زمانی که این درمان‌ها جوابگو نباشد و سطح قند خون کنترل نشود، پزشک عمومی بیمار را به متخصص غدد ارجاع می‌دهد.
۲. درمان و مدیریت اختلالات تیروئید
بیماری‌های تیروئید می‌تواند شامل مقدار زیاد یا خیلی کم انواع مختلف هورمون‌های تولیدشده در تیروئید باشد. پرکاری و کم‌کاری تیروئید ازاین‌دست بیماری‌ها بوده که با جایگزینی یا مسدودکردن هورمون تیروئید درمان می‌شوند.
- پرکاری تیروئید: غدد تیروئید بیش از حد هورمون تولید کرده که منجر به کاهش وزن، ضربان قلب سریع، تعریق و عصبانیت می‌شود.
- کم‌کاری تیروئید: در این حالت غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نمی‌کند. منجر به خستگی، یبوست، خشکی پوست و افسردگی می‌شود.
برای بار اول و تشخیص اختلال تیروئید باید از متخصص غدد و متابولیسم وقت گرفت تا وضعیت بررسی شود. اگر عامل پیچیده دیگری وجود نداشته باشد، می‌توان برای مراقبت‌های بعدی به پزشک عمومی مراجعه کرد. اما گاهی برای مراقبت‌های بعدی باید بازهم به متخصص غدد مراجعه کرده و تحت کنترل بود. به‌عنوان‌مثال اگر بیمار باردار باشد و دچار اختلالات تیروئید شود، نیاز به مراجعه به متخصص غدد دارد. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله بوتاکس درماتوکس چیست را بخوانید.
دلایل دیگر برای مراجعه منظم به متخصص غدد، ایجاد گواتر یا بزرگ‌شدن غده تیروئید، ندول تیروئید یا علائم اختلال غده هیپوفیز است. اگر علائم اولیه بیماری با درمان بهبود پیدا نکند، لازم است دوباره به متخصص غدد مراجعه شود.
۳. درمان پوکی‌استخوان
پوکی‌استخوان باعث تحلیل رفتن بافت استخوانی و کاهش استحکام استخوان‌ها می‌شود. پوکی‌استخوان مچ دست، لگن، ستون فقرات و سایر قسمت‌های اسکلت بدن را در برابر شکستگی آسیب‌پذیر می‌کند. عوامل زیادی در پوکی‌استخوان نقش دارند، از جمله تغییرات سطح هورمون‌ها با افزایش سن. زمانی که پزشک عمومی مشکوک است که تغییرات در سطح هورمون‌ها باعث پوکی‌استخوان می‌شود، شما را به متخصص غدد و متابولیسم ارجاع می‌دهد.
۴. درمان سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
سندروم تخمدان پلی‌کیستیک حدود ۷ تا ۱۰% از زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری می‌تواند منجر به ناباروری، آکنه، پریودهای غیرقابل‌پیش‌بینی، افزایش موهای زائد صورت و سایر بیماری‌های مزمن شود. سندرم تخمدان پلی‌کیستیک مجموعه‌ای از علائم مربوط به عدم تعادل هورمونی است. شایع‌ترین علت ناباروری این بیماری بوده که می‌تواند باعث چاقی، دیابت، بیماری قلبی و اختلالات خلقی شود.
۵. درمان تستوسترون پایین
سطوح پایین تستوسترون می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله اختلالات هورمونی، عوارض جانبی داروها و بیماری‌های مزمن ایجاد شود. متخصص غدد با روشهای مختلف برای تشخیص، درمان و مدیریت این عارضه اقدام می‌کند. گاهی ممکن است به تستوسترون درمانی نیاز باشد که معمولاً تحت نظارت متخصص غدد انجام می‌شود.
۶. سرطان غدد درون‌ریز
سرطان ممکن است، در هر یک از غدد درون‌ریز از جمله پانکراس و تیروئید، هیپوفیز و غدد فوق کلیوی رخ دهد. وظیفه متخصص غدد مدیریت و حفظ تعادل سطح هورمون‌ها است. درباره رحم هتروژن چیست بیشتر بدانید.
۷. نارسایی آدرنال و بیماری آدیسون
نارسایی آدرنال از جمله بیماری آدیسون، اختلالی است که در غدد آدرنال اتفاق می‌افتد. کورتیزول یا هورمون استرس برای بدن ضروری است. در این بیماری هورمون کورتیزول به اندازه کافی تولید نمی‌شود. از شایع‌ترین علائم آن می‌توان به خستگی، ضعف عضلانی، کاهش اشتها و کاهش وزن اشاره کرد.
متخصص غدد با آزمایش خون نارسایی آدرنال را تشخیص می‌دهد. سایر آزمایش‌ها مثل سی‌تی‌اسکن و ام‌آرآی به تشخیص بهتر این بیماری کمک می‌کنند.
8. اختلالات هیپوفیز
تومورهای هیپوفیز باعث رشد غیرطبیعی سلول‌ها در غده هیپوفیز می‌شود. هیپوفیز غده‌ای به اندازه نخود در پایه مغز است که هورمون‌ها را متعادل نگه می‌دارد.
هیپوفیز غده بسیار مهمی در بدن است که عملکردهای بسیاری دارد و عملکرد بسیاری از غدد دیگر را هم تنظیم می‌کند. برخی از تومورهای هیپوفیز تولید هورمون‌های مؤثر در عملکرد بدن را زیاد می‌کنند. برخی دیگر هم تولید این هورمون‌ها را کاهش می‌دهند. تومورهای هیپوفیز تءثیرات مهمی در سیستم رشد و متابولیسم بدن دارند. بیشتر تومورهای هیپوفیز دارای رشد غیرسرطانی هستند.
سخن پایانی
شما در این مقاله با متخصص غدد و متابولیسم آشنا شدید. همچنین از کارهای درمان آن آگاه شدید. اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
سوالات متداول
سیستم غدد درون ریز بدن شامل هشت غده اصلی در بدن است: غده هیپوفیز، غده تیروئید، غده فوق کلیوی و لوزالمعده. این سیستم نقش اساسی در رشد و نمو، متابولیسم و سوخت وساز بدن، عملکرد جنسی و خلقی افراد دارد.
هنگامی که سطح هورمون‌های شما بیش از حد طبیعی بالا یا پایین باشد، ممکن است به یک بیماری مربوط به غدد درون ریز یا نوعی اختلال عملکرد غدد مبتلا شده باشید. بیماری‌های هورمونی زمانی اتفاق می‌افتند که بدن پاسخی که لازم است را به هورمون‌ها ندهد. عواملی مثل استرس، عفونت، تغییر در مایعات بدن و به هم خوردن تعادل الکتورلیت‌ها بر میزان ترشح هورمون‌ها تاثیر می‌گذارد.
تخصص غدد درون ریز شاخه ای از علم پزشکی است که روی غدد درون ریز و هورمون‌های بدن مطالعه می‌کند. همان‌طور که می‌دانید هورمون‌ها نقش در تنظیم بسیاری از عملکردهای بدن دارند. بنابراین هنگامی که تعادل میزان ترشح هورمون‌ها به‌هم بریزد، ممکن ست اختلالات مختلفی متوجه بدن انسان شود.
